Ülkeler arasında yaşanan sorunların çözümünde başvurulan dış politika araçlarından bir tanesi yaptırımlardır (Küpeli, 2016). Genellikle askeri gücün yerine geçen yaptırımlar, ekonomik, politik ve çevresel politikalar tarafından tetikleneceği gibi silahların geri çekilmesi ve askeri yardım, ticari kısıtlamalar, mali veya ekonomik ablukalar, seyahat yasakları vb. olmak üzere proaktif, cezalandırıcı veya kanıtlayıcı niteliğiyle birden çok amaca hizmet edebilmektedir (Le vd., 2021; Felbermayr vd., 2020). Son dönemlerde en öne çıkan ve önemli bir politika aracı haline gelen yaptırım türü ise ekonomik yaptırımlar olmuştur (Abdullah ve Babaç, 2016). Ekonomik yaptırımlar, bir ülkenin davranışından duyulan hoşnutsuzluğu ifade etmek isteyen hükümetler için çekici politika araçları olarak görülebilmektedir ama aynı zamanda yaptırımların istenilen caydırıcılığı sağlayıp sağlamadığı tartışması da halen devam etmektedir (Smeets, 2018). Küba, Sudan, Irak, Suriye, Kuzey Kore, İran, Çin, Hollanda ve Türkiye gibi birçok ülke önceki yıllarda yaşanan çeşitli uluslararası anlaşmazlıklar nedeniyle bu yaptırımlarla karşı karşıya kalmıştır (İstikbal, 2019). 2022 yılı şubat ayında Rusya-Ukrayna Savaşının başlaması sonrasında ABD, AB başta olmak üzere birçok ülke ve çokuluslu işletmelerin Rusya’ya uyguladığı ekonomik yaptırımlar ve bu uygulamaların sonuçları ise halen iş dünyasının ve hükümetlerin yakından takip ettiği ve ülke ekonomilerinin büyük ölçüde etkilendiği önemli bir süreç olarak değerlendirilmektedir (Negiz ve Kalkan, 2022). Bu süreç yaptırım uygulayan ve uygulanan ülkeler için yeni adımlar atılmasını gerektirmiş ve Rusya satın alma ya da kamulaştırma gibi çeşitli uygulamaları benimsemek zorunda kalmıştır (Forbes.ru, 2023).

 Bu çalışmada ekonomik yaptırımlar (economic sanctions) bağlamında yayımlanmış olan ve Web of Science (WoS) veritabanındaki tarama sonucu ulaşılan 1455 makalenin bibliyometrik analizi gerçekleştirilmiştir. Bibliyometrik analiz aracılığıyla ekonomik yaptırımlara dair literatürün önemli bir kısmını derinlemesine ele almak ve tanımak amaçlanmıştır (Öztürk ve Gürler, 2022). Analiz sonucunda ekonomik yaptırımlar hakkındaki literatüre dair genel durum, kaynaklar, yazarlar, belgeler, kavramsal yapılar, entelektüel yapı ve sosyal yapı başlıklarına yönelik bulgulara erişilmiştir. Ortak oluşum ağı (co-occurrence network) analizi kapsamında çalışmalarda kullanılan anahtar kelimeler ele alındığında ekonomik kriz, ekonomik büyüme, ekonomik yaptırım, doğrudan yabancı sermaye yatırımı, küresel değer zincirleri, küreselleşme, ithal ikamesi, enflasyon, para politikası, ulusal güvenlik, Rus ekonomisi, ticaret savaşları, ekonomik baskı, yabancı yardımı, Ortadoğu, Kuzey Kore, iç savaş, uyuşmazlık çözümü, aracılık, yaptırımların etkililiği, otoriterlik, demokratikleşme, oyun teorisi, caydırıcılık, ambargolar, etik, insan hakları, uluslararası hukuk, ekonomik gelişme, uluslararası ticaret, zorlayıcı diplomasi, yoksulluk, terör, tazminat ve sürdürülebilir kalkınma perspektifinden akademik çalışmaların yapıldığı sonucuna varılmıştır. Devletler, çokuluslu işletmeler ve milletler açısından önemli ve etkili sonuçlar doğuran ekonomik yaptırımlar hakkında yayınlanan makaleler atıf ağı analizi kapsamında incelendiğinde ilgili yayınların bağlamlarına göre 19 farklı kümede (cluster) toplandıkları görülmüştür ve bu çalışmaların nitel olarak tema analizi gerçekleştirilmiştir. Çalışmanın son aşamasında ise bibliyometrik analiz sonucunda ulaşılan verilerin Bibliometrix paketi ve VOSviewer programı aracılığıyla görselleştirmesi yapılarak nihai bulgular sunulmuştur (Aria & Cuccurullo, 2017). Bu sayede, ekonomik yaptırımlara dair akademik yayınların sosyal, kavramsal ve entelektüel açıdan literatürdeki mevcut durumu ve ilgili alanlarda yapılan araştırmaların seyri ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Uluslararası anlaşmazlıkların çözümü konusunda başvurulan güncel araçlardan bir tanesi olan ekonomik yaptırımların başta Rusya-Ukrayna Savaşı olmak üzere dünyanın birçok noktasındaki etkileri araştırmacıların ilgisini çekmeye devam etmektedir. Yaptırımların sosyal ve ekonomik yansımaları, insan hakları, uluslararası ticaret ve uluslararası ilişkiler gibi farklı açılardan doğurduğu sonuçlar ele alınırken bu çalışmanın araştırmacılara yardımcı olması beklenmektedir.