Skip to main content
Contribution to Book
ICT en Rechtsstaat
Recht en Computer (2014)
  • Mireille Hildebrandt, Radboud University Nijmegen
Abstract

Onderling gekoppelde computersystemen, vaak online verbonden, bepalen in toenemende mate de omgeving van staat en recht. Sterker nog, staat en recht worden voor een steeds groter deel bemiddeld, vertaald of zelfs gemaakt door volautomatische beslissystemen die intussen grotendeels aan het zicht zijn onttrokken. De profetische woorden van Weiser uit 1991 lijken steeds accurater. Weiser schreef over ‘calm computing’, en kondigde een nieuwe werkelijkheid aan waarin computersystemen de fysieke omgeving voortdurend afstemmen op en aanpassen aan hun gebruikers terwijl hun complexiteit verborgen blijft en het toetsenbord en zelfs het beeldscherm niet meer nodig zijn. Mogelijke wensen en voorkeuren worden in zo’n omgeving immers moeiteloos meegenomen op basis van statistische gedragsanalyses. Menselijk handelen, het aanknopingspunt voor recht en staat, wordt met dit alles steeds meer afhankelijk van ICT. De keten van beslissingen die ICT systemen voor ons nemen wordt steeds langer en complexer, waardoor ICT ook voor de overheid niet alleen een instrument is om beleidsdoelen te verwezenlijken maar een computationele tussenlaag vormt die naast toenemende functionaliteiten ook een eigen onvoorspelbaarheid ontwikkelt. Waar recht en staat sinds de uitvinding van de boekdrukkunst sterk leunen op tekst als middel tot uniformering en centralisering van juridische normering, zullen zij de komende jaren in sneltreinvaart afhankelijk worden van netwerkachtige computersystemen. Het lijdt geen twijfel dat daarmee ook de verhouding tussen staat en recht schoksgewijs zal worden opgebroken. Deze bijdrage gaat in op de implicaties van een datagestuurde infrastructuur voor de rechtsstaat, met bijzondere aandacht voor twee centrale beginselen: legaliteit en doelbinding. In paragraaf 2 worden twee opvattingen van de rechtsstaat besproken (legalisme en legaliteit) en wordt kort ingegaan op een derde opvatting van de staat, waarbij het recht ondergeschikt is aan door de politiek aangewezen beleidsdoelen (instrumentalisme). Paragraaf 3 bespreekt de overgang van de informatiesamenleving naar de datagestuurde samenleving, en gaat in op de rol van de iOverheid, gedefineerd als een datagestuurde overheid. In paragraaf 4 worden legaliteit en doelbinding besproken met het oog op de iOverheid en paragraaf 5 sluit af met een aantal bedenkingen.

Keywords
  • legalisme,
  • instrumentalisme,
  • reguleringsparadigma,
  • legaliteit,
  • rechtsstaat,
  • informatiegestuurde overheid,
  • techno-regulering,
  • kunstmatige intelligentie
Disciplines
Publication Date
2014
Editor
S. van der Hof, A.R. Lodder, G.J. Zwenne
Publisher
Kluwer
Series
Recht en Praktijk Informatie- en communicatietechnologie
ISBN
978 90 13 11609 0
Citation Information
Mireille Hildebrandt. "ICT en Rechtsstaat" DeventerRecht en Computer Vol. ICT4 (2014)
Available at: http://works.bepress.com/mireille_hildebrandt/55/